“Hãy bầu chọn cho Việt Nam”: Hạ Long
Thứ Sáu, 14 tháng 3, 2008
“Hãy bầu chọn cho Việt Nam”: Hạ Long
Người Việt Nam, chưa đi Hạ Long chưa thật biết đất nước. Đến Việt Nam, chưa đến Hạ Long chưa thật biết Việt Nam.
Viết về chuyến đi làm phim Hạ Long, BS Nguyễn Khắc Viện đã kể lại trong hồi ký của mình: “...Phim Hạ Long không đưa hình ảnh những hòn đảo nổi lên mặt nước như thường làm. Chúng tôi đi sâu vào các hang động mà khách du lịch chưa bao giờ đi tới, việc mang đèn và máy vào rất khó khăn, anh Lương Đức nhiều lần ngã suýt chết...”.
Hưởng ứng lời kêu gọi “Hãy bầu chọn cho Việt Nam” (Hạ Long, Phong Nha - Kẻ Bàng, đỉnh Phanxipăng), xin giới thiệu một đoạn trong bài du ký Hạ Long mà BS Nguyễn Khắc Viện đã viết sau chuyến đi viết kịch bản cho bộ phim cùng tên.
Hà Nội - Hải Phòng: 105km. Từ đó có thể đi ôtô qua phà Bính, rồi một quãng đường nữa dẫn đến sông Bạch Đằng mênh mông bát ngát, cảnh vật bao la tương xứng với những chiến công lừng lẫy của cha ông (Ngô Quyền năm 938, Lê Đại Hành năm 981, Trần Hưng Đạo năm 1288). Đến thị xã Quảng Yên, đi thêm vài cây số có thể tới bãi cọc nằm trên bờ sông Chanh, xưa kia đánh chìm thủy quân phương Bắc.
Đến đây ta có thể với nhà thơ Trương Hán Siêu đời Trần ngâm câu:
Đến nay nước sông vẫn chảy hoài
Mà nhục quân thù khôn rửa nổi!
Và nhớ đến sứ thần Giang Văn Minh, đứng giữa triều đình Bắc Kinh ngang nhiên nhắc lại:
Đằng giang tự cổ huyết do hồng
(Sông Đằng từ xưa máu còn đỏ)
chịu cho kẻ địch chém đầu để giữ lấy quốc thể.
Xe chạy quanh co giữa một vùng đồi núi, dần dần xích lại gần bờ biển, thấy xa xa trên mặt nước nhấp nhô những núi đá lớn nhỏ, thế là ta đã bước vào vùng Hạ Long.
Đây là mảnh đất giao duyên giữa đất liền và biển cả, giữa lục địa và đại dương: đến đây bất giác ta mơ màng nhìn theo một cánh buồm trôi thấp thoáng qua rặng thông già, không biết thuyền trôi, không biết sóng vỗ chân núi đá rì rào hay núi rửa chân khuấy động biển sâu.
Quả là một khu triển lãm khổng lồ, thiên nhiên ở đây đã trổ hết tài tạo hình điêu khắc. Vua Lê Thánh Tông năm 1468 đã ghi cảm tưởng lên đá, nay núi mang tên là núi Bài Thơ đứng sừng sững trước thị xã Hòn Gai, nhìn ra biển.
Hải thượng vạn phong quần ngọc lập,
Tinh la kỳ bố thúy tranh vanh.
(Muôn ngọn núi nổi trên biển như ngọc,
La liệt như những sao sa, những quân cờ chênh vênh màu xanh biếc)
Hết đảo này đến đảo khác, hàng nghìn hòn lớn bé, trải dài trên một bờ biển hơn 200km từ cửa Bạch Đằng đến mũi Trà Cổ, từ bờ đến ngoài khơi hơn 100km, đảo mẹ đảo con dắt tay nhau kéo dài trùng trùng lớp lớp, thiên hình vạn trạng. Nôm na, dân chài gọi là hòn Quả Chuối, kia là Hòn Oản, chỗ này đảo Bò Lội, kia là Trâu Đằm, đây là đảo Cái Đinh, kia đảo Cá Bé hay đảo Rùa, có Voi Phục, có Hổ Chầu, có Đôi Gà Chọi đấu nhau nghìn vạn năm chưa rõ hơn thua. Du khách có thể tùy hứng đặt tên cho từng hòn đảo, ai có óc chiến lược cũng có thể đồng ý với sách Đại Nam nhất thống chí ở đây “lấy núi làm thành chiếm chỗ cao, giữ nơi thấp, núi che sau lưng, biển bọc quanh mình, thế đất hẻo lánh mà ổn định, trong vững ngoài kín” và nhớ đến trận Vân Đồn diệt đường tiếp tế của quân Nguyên xâm lược.
Nhưng đến Hạ Long trước hết là để thưởng thức vẻ đẹp muôn màu muôn sắc, kỳ ảo, có một không hai. Để cùng Nguyễn Trãi ngắm:
Thiên khôi địa thiết phó kỳ quan
Nhất bàn lam bích trùng minh kính
Vạn hộc nha thanh đóa thúy hoàn
Vũ trụ đốn thanh trần hải nhạc
Phong ba đất động thúy tâm can(...)
(Kỳ quan đất dựng giữa trời cao
Một vùng biếc sẫm gương lồng bóng
Muôn hộc xanh um tóc mượt màu
Non biển gạn trong tay vũ trụ
Tim gan chẳng núng sức ba đào(...)
Hạ Long là một cô gái đẹp, biết trang điểm cho mình tùy lúc nắng lúc mưa, tùy buổi sớm hay buổi chiều, tùy xuân sang hè đến.
Em vừa khoác áo nhiễu lam sương
Đã vân tím nhạt chuyển sang lụa đào
Buồm bay hay cánh hải âu
Nắng vàng thu hay nắng đầu xuân tươi
Lưu Trọng Lư
Đảo xanh, đảo tím, đảo nâu
Mênh mang con sóng trắng phau bạt ngàn
Trần Đăng Khoa
Trong ánh nắng ban mai hay trong bóng chiều man mác, và nhất là trong sương mù của thu đông, các hòn đảo với bóng chập chờn trên mặt nước, khi ẩn khi hiện, đây là chú Gấu Già, kia là cô Gà Ấp, khi là một đàn voi rủ nhau tắm biển, khi là đầu hổ hớp nước dưới ánh trăng và như trong giấc mơ, những cánh buồm trắng, buồm nâu lặng lẽ đi về, hư hư thực thực.
Một cô gái nhịp nhàng chèo thuyền, một bác ngư dân kéo lưới, giữa khung cảnh biển núi quyện lấy nhau, trời nước mênh mang cùng một màu sắc, “Sơn liên tiêu thủy, thủy man thiên” (Trịnh Cương), đều có phong điệu của những người thoát tục. Bất giác chúng ta sống lại giấc mơ lạc lối Đào nguyên, thưởng ngoạn màu sắc, hình dáng của cảnh bồng lai kho trời chung, trời xanh nước biếc, gió hiu hiu trên mặt biển, trăng chênh chếch đầu non, mà vô tận của mình riêng. Nếu có dịp dạo thuyền đêm khi ánh trăng lung linh chiếu xuống mặt nước, chốc chốc một đàn cá chạy ré kéo theo một dải lân tinh sáng lóe như sao băng, rồi lúc trăng lên, trăng tà cảnh vật càng thấy mờ ảo huyền bí.
Có ai đến đây mà không bâng khuâng tự hỏi: ai đã vung ra giữa biển cả mấy nghìn hòn đảo nhấp nhô như vậy? Phải chăng rồng nhà trời đã nhả ra hàng trăm ngàn viên ngọc, che chở cho bà con ngư dân án ngự giông bão, hay tạo cho đất nước này một thành lũy trấn giữ biển Đông, một kỳ quan cho người năm châu đến thưởng ngoạn.
Biển gặp núi, núi gặp biển, lục địa và đại dương hò hẹn nơi đây, triệu triệu năm một hội tao phùng. Những núi con thoạt thấy sông nước mênh mang nhảy ùa xuống không chịu về với đất liền nữa. Nhiều nơi khác, biển với đất giành nhau từng ly từng tấc, tang thương biến đổi tàn nhẫn, dữ dội; ở đây biển và núi kết tình chung thủy, núi tiến ra ôm lấy biển, biển ăn vào đất liền. Những cửa sông Bạch Đằng, cửa Lục, Tiên Yên như những bàn tay xòe ra đón chào sóng biển. Thuyền men theo chân núi, có khi như đã cùng đường, bị những dãy đảo sừng sững chặn bước, nhưng rồi đảo lại né mình, uốn thành lối ngoặt cho thuyền lách qua giữa những vách đá dựng đứng. Hoặc đảo lại mở ngay dưới chân mình cửa hang cho thuyền luồn vào, để du khách hồi hộp chui qua, phát hiện những hồ nước yên lặng nằm lọt giữa vòng tay núi đá.
Không biết đã ai nắm hết ngõ ngách, đường ra lối vào của trận đồ mê cung này chưa. Hẳn rằng ở đây những nhà thám hiểm nay mai còn khám phá ra nhiều điều kỳ diệu. Mà đâu chỉ có mấy nghìn hòn đảo nổi trên mặt nước với cây cỏ xanh tươi. Trà Bản có chè ngon, Minh Châu có ngọc trai, ngọc điệp. Thanh Lân có cam, Vân Hải có cát mịn một màu trắng xóa, Cẩm Phả có đảo khỉ nuôi chế biến văcxin. Còn cả một thế giới chìm sâu trong hang động, chìm dưới đáy nước.
Nước chảy đá mòn: những hạt mưa thấm dần vào đá vôi tạo ra những rạn nứt, đào sâu hang thành động. Cũng từ những hạt nước tí tách nhỏ giọt trong hang động, đá vôi bị hòa tan rồi kết tinh thành nhũ, lủng lẳng trên trần, ở các cửa hang, hay mọc từ nền hang. Canô du lịch thế nào cũng đưa bạn đến xem hang Đầu Gỗ mà người nước ngoài gọi là Động kỳ quan (Grotte des merveilles); có thì giờ bạn có thể thăm hang Trinh Nữ, hang Bồ Nâu, hang Sửng Sốt. Đi với một đoàn quay phim, tôi có dịp đến nhiều hang mà chưa du khách nào đến được, và thấy ngòi bút của mình bất lực không thể nào tả hết cái đẹp, cái lạ của những hang động này. Những gì đây? Một rừng già cổ xưa với cây cỏ hoa quả kỳ dị, phật thủ hay bầu bí, sen hay cúc, quỳnh hay huệ. Một bảo tàng cổ vật, voi hay tê ngưu, lạc đà hay sư tử. Một hình người, Phật Quan Âm dang đôi tay từ bi hay nàng Trinh Nữ đang mơ ước duyên lành?
Rồi đó đây, xuyên qua mặt nước trong xanh, ta thấy dưới độ sâu 10-15m những cồn bãi san hô, xanh hay đỏ nhạt. Sóng nước rập rờn, san hô xao động, như cánh rừng bị gió lung lay. Sâu hơn nữa là những gì? Xuyên qua bãi san hô lung linh dưới sóng biển, luồn sâu vào các hang động, ta liên tưởng đến cung điện của Long Vương thủy tề nguy nga và quái dị. Từ đó, những nàng tiên cá say mê chút tình người bỏ đáy biển tìm lên đất cạn. Nhưng than ôi, ân ái giữa con người đất cạn với nàng tiên gốc thủy cung làm sao mà bền vững. Ai dư nước mắt khóc chuyện thần tiên. Thế mà huyền thoại cứ mãi theo ta trong những ngày du ngoạn Hạ Long.
Huyền thoại hay nhất, phong phú nhất vẫn là quá trình của con người, đời này qua đời khác xây dựng cuộc sống giữa khung cảnh kỳ quan ấy. Ven bờ vịnh, ven các cửa sông, năm hoặc sáu nghìn năm về trước, sống trong hang động con người còn để lại những rìu, đục, chì lưới, bàn mài và các nhà khảo cổ đã xác định được có một nền văn hóa Hạ Long xuất hiện cùng thời với những văn hóa Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun, Đông Sơn.
Khi nước Đại Việt thành lập, các triều Lý, Trần lựa quần đảo Vân Hải làm nơi buôn bán với nước ngoài, với cảng Vân Đồn nấp bóng núi Vân, quanh năm mây phủ. Một loạt đồng tiền khác nhau của ta, của Trung Quốc, của Tây Ban Nha, những kho đồ sứ, sành còn sót lại nói lên sự phồn thịnh của ngoại thương thời ấy, di tích đồ sộ của chùa Lâm cũng cho biết qui mô xây dựng Vân Đồn ngày xưa. Đến Cửa Ông ta còn có thể thăm đền thờ Trần Quốc Tảng, con của Trần Hưng Đạo, một tướng giỏi cũng là một thiền sư nổi tiếng, được cử ra trấn giữ đất biên cương này.
(Rút từ sách Tâm tình đất nước - NXB Khoa Học Xã Hội và Công ty sách Thái Hà sắp xuất bản)
NGUYỄN KHẮC VIỆN